Во својот последен извештај за богатството, агенцијата за недвижнини и консултантски услуги „Knight Frank“, меѓу другото, истражуваше колку пари му требаат на поединец во одредена земја за да се зачлени во клубот на еден процент од најбогатите луѓе во таа земја.

Богатството потребно за влез во овој „клуб“ е многу различно од државата, poka#uva Wealth report.

На убедливо прво место е Монако, кој има најгусто населеno население од супер-богатите. Во Монако е потребно богатство од 7,9 милиони американски долари за влез во „елитниот клуб“.

На второ место е татковината на приватните банки - Швајцарија, каде што поединец со богатство од 5,1 милиони американски долари влегува во клуб од 1 процент од најбогатите.

Трет на листата се САД, каде живеат најултрабогатите (+ 30 милиони американски долари) во светот. Потребно е богатство од 4,4 милиони американски долари за да се приклучи на клубот од еден процент најбогати.

Сингапур е највисоко рангирана азиска земја, каде со богатство од 2,9 милиони долари se влегува во клубот на најбогатите.

На другиот крај од спектарот е Кенија, каде 1 процент од најбогатите влегуваат во клубот со дури 20.000 dolari.

Во Индија, Филипини и Индонезија, 60.000 американски долари се доволни за влез во клубот.

Ковид пасошите, кои ќе служат како потврда за вакцинирање во Европска Унија и ќе овозможат послободно да се патува, ќе важат само за оние кои примиле вакцина одобрена од Европската агенција за лекови (ЕМА). Европската комисија најави дека ќе ја претстави оваа мерка на 17 март.

Ова се оправдува со тоа што имунизацијата со неодобрена вакцина не е покриена со клаузулата за одговорност и контрола на квалитет на ЕУ, вели еврокомесарката за внатрешни работи Илва Јохансон.

Еврокомесарот за правда Дидје Рајндерс кажа дека земјите-членки се слободни да ги имунизираат своите граѓани со која било вакцина, но сертификат за слободно патување ќе добијат само оние кои примиле вакцина одобрена од ЕМА, што моментално се „Фајзер/Бионтек“, „Модерна“, „АстраЗенека“ и „Џонсон и Џонсон“.

Овие сертификати би важеле до крајот на пандемијата, велат извори од Брисел, при што негативен тест за коронавирус и карантин и натаму ќе останат како мерки за оние кои сакаат да патуваат. Сертификатот ќе биде во дигитална и хартиена форма.

Shpesh kur lëviz nëpër mëhallën time të vjetër në Çair, më kthehen kujtimet e fëmijërisë. Kujtimet kur në parkun e Çairit, në vend të ndërtesës së tanishme te markata „Vero“, luanim tërë ditën futboll me porta të improvizuara me gurë.  Kujtimet kur në oborrin e kishës pas shtëpisë sime luanim bashkë shqiptarë, boshnjakë, turq, maqedonas etj. Më kujtohet edhe kur në rrugicën në të cilën u rrita („Cvetan Dimov“) kishte vetëm një furrë të vjetër (te gjyshja). Atëherë “solenkat”të cilat i hanim nuk mbanin erën e benzinës së automobilit të parkuar fare pranë tavolinës. Që atëherë,Çairi ka ndryshuar, Shkupi u nda, dhe me të ndryshuan dhe u ndanë edhe vetë qytetarët.

Është interesant fakti se Shkupi në historinë e largët asnjëherë nuk është njohur si qytet i ndarë, por përkundrazi, njihej si qyet i bashkëjetesës dhe tolerancës. Shkupi i vjetër ishte më i zhvilluar në anën e majtë të lumit Vardar, si vend strategjik në periudhën pesë-shekullore osmane. “Ndarja” në anën e majtë dhe të djathtë të qytetit fillon pas ndërtimit të hekurudhës në vitin 1873, në periudhën kur Shkupi fillon të urbanizohet edhe nga ana tjetër (e djathtë) e lumit. Periudha kur Shkupi u ndërtua më së shumtiështë periudha e pas tërmetit katastrofik në vitin 1963, kur me rindërtimin u rrit në një qyet të solidaritetit ndërkombëtar. Pas pavarësisë së Maqedonisë, kur pushteti vendor është në dorën e nacionalistëve, ndarja ndërmjet anës së majtë dhe të djathtë të Vardarit bëhet më e dukshme dhe këtë më së shumti e ndiejnë shkupjanët nga ana e majtë e qytetit, ku për shkak të dendësisë së madhe të popullsisë problemet infrastrukturore ishin më të mëdha, ndërsa investimet gjithnjë e më të vogla. Ndjenja se pushteti vendor për qytetarët e njërës anë ishte nënë, kurse për ata anës tjetër njerkë, u shpreh më së shumti në projektin shumë të shtrenjtë „Shkupi  2014“ i cili thelloi ndarjet në qytet, të cilin fillova të mos e njoh më.

Nuk duhet të jesh ndonjë analist dhe t’i kuptosh shumë gjëra për të ardhur në konkluzionin se Shkupi atë periudhë nuk i donte të gjithë “fëmijët” e tij njëlloj. Gjithçka që duhet të bësh është vetëm të kalosh Urën e Gurit nga njëra anë në tjetrën dhe gjithçka do të të bëhet e qartë. Zemërimi i banorëve që jetojnë në këtë pjesë të qytetit bëhej gjithnjë e më i dukshëm, dhe ky zemërim vërehet edhe sot. Ndërtesa jolegale në çdo cep, hapësira publike të uzurpuara, higjienë e lënë pas dore,  gjelbërim pothuajse i padukshëm, trotuare të uzurpuara nga automobilat, mungesa e infrastrukturës për biçikleta, deponi informale ..., janë vetëm disa nga problemet që ulën nivelin e cilësisë së jetesës në anën e majtë të qytetit. Këto probleme çdo ditë shkaktojnë zemërim  dhe më pak tolerancë nga ana e qytetarëve që jetojnë në këtë pjesë, por edhe nga ata që kalojnë andej në këtë periudhë të ditës.

Duke parë këtë kaos dhe duke ndjekur zemërimin e përditshëm të qytetarëve, pushteti i atëhershëm, në vend që t’i zgjidhte problemet e akumuluara infrastrukturore, veçanërisht në anën e majtë të Vardarit, vendosiqë me projektin “Shkupi 2014” të investojnë qindra milionë euro në disa metra katrorë në qendrën e qytetit.  U përcaktuan për projekte skandaloze si ndërtimi i së ashtuquajturës „Kisha Muze“ në Kalanë e Shkupit dhe ngritja e monumentit të „Car Dushan“ në urën që duhej të bashkonte shkupjanët, dhe jo t’i largonte akoma më shumë. Imagjinoni vetëm, në vend që të 

shpenzonin miliona për ndërtimin e muzeut partiak me figura dylli ose në vend të ngritjes së monumentit të „Filipi i Dytë“ para hyrjes në Çarshinë e Vjetër, pushteti i atëhershëm të kishte prioritet zhvillimin e transportit publik në qytet apo investimin në infrastrukturën për këmbësorë dhe biçikleta. Ku do të ishim sot? Për fat të keq, prioritet ishin projekte si ndërtimi i kryqit të madh në Butel, ndërkohë që qytetarët e asaj pjese të qytetit nuk kishin as standardet elementare të trafikut rrugor.

Në vend që të zhvillohen zgjidhje të reja të trafikut  rrugor dhe të shkarkohet bulevardi në Bit-Pazar, pushteti i atëhershëm vendosi në Bit-Pazar të ndërtojë një urë të papërdorshme, e cila shërben vetëm për vendosjen e bilbordeve dhe asgjë më tepër. Në vend që të rinovojnë dhe zgjerojnë hapësirat e gjelbra ekzistuese ata vendosën që në „Jaja Pasha“ t’i presin drurët më të vjetër. Dhe sot habitemi  pse qytetarët e Çairit, Gazi Babës, Butelit, Shuto Orizares janë të pakënaqur? Shkupi barok dhe Shkupi me monumente provokuese (si „Qoseto“ para gjyqit) nuk ishte më Shkupi im, Shkupi në të cilin u rrita!

Por,ç’rëndësi ka nëse flasim vetëm për probleme, nëse nuk ka vullnet politik për zgjidhjen e tyre? Ajo që bie në sy këto vitet e fundit është fakti se ndërgjegjësimi i qytetarëve në këtë pjesë të qytetit fillon të rritet, dhe kjo për çështje dhe tema të cilat deri dje ishin absurde. Tashmë nuk flasim për atë nëse investohet dhe punohet në këtë pjesë të qytetit, por flasim për atë se sa janë adekuate dhe cilësore investimet. Tashmë nuk flasim për atë se sa absurde është të mos ketë korsi për biçikleta, por flasim për cilësinë e korsive të biçikletave. Tashmë nuk protestojmë kundër ngritjes së ndërtesave në hapësirat e gjelbra, por ngremë zërin për problemet e qytetarëve në lidhje me vendet e parkimit. Debatojmë si të arrijmë marrëveshje. Flasim për atë se si të zgjidhen problemet me parkimin dhe si të krijohen hapësira adekuate për këmbësorët dhe çiklistët.

Duhet të përshëndesim faktin që përfundimisht ka iniciativa reale për zgjidhjen e shumë problemeve në këtë pjesë të qytetit dhe se përfundimisht ka ekuilibër ndërmjet dy pjesëve të lumit Vardar? Besoj se shumica e shkupjanëve do të përgjigjen me po, edhe pse ka edhe të tillë që duan të mbyllin sytë dhe të injorojnë atë që kjo administratë e qytetit ka bërë vitet e kaluara për të përmirësuar këtë pjesë të qytetit. Po, gjithsesi ka edhe shumë për t’u bërë, por asnjë nuk mund të injorojë atë që ka bërë kjo administratë dhe ky kryetar për të rritur cilësinë e jetës në këtë pjesë të qytetit.  A janë të mjaftueshme 3-4 vjet për të zgjidhur të gjitha problemet që ka ky qytet, probleme të krijuara me vite? Gjithsesi që jo, sepse për të zgjidhur problemet shumëvjeçare, janë të nevojshme vite e vite punë.

Unë personalisht krenohem që jam pjesë e kësaj administrate të qytetit për shkak të këtyre gjërave. Në lidhje me infrastrukturën, pothuajse asnjë rrugë (e cila është nën kompetencat e Qytetit të Shkupit) nuk është lënë e paprekur. Flas për rinovimin e rrugës afër Bit-Pazarit, rrugës „Plastika“, rruga nën Kalanë e Shkupit, si dhe në bulevardin “Hristijan Todorovski Karposh” e cila mundësoi lidhjen e Çairit - Butelit-Radishanit direkt me rrugën automobilistike. Flas edhe për rikonstruksionin e rrugëve „Brigada Maqedonase-Kosovare“, „Indira Gandi“ në Shut Orizare, “Lazar Tërpkovski” deri te markata „Princ“, “Xhon Kenedi”, bulevardit „Bosnja dhe Hercegovina“ i cili për sa i përket cilësisë mund të krahasohet me bulevardin „Partizanska“. Të gjitha këto 

rikonstruksione parashikojnë korsi për biçikleta. Flas edhe për investime kapitale si ura „ASNOM“ e cila do të lidhë lagjen Novo Lisiçe me lagjen Gazi Baba, gjë me të cilën do të zvogëlohet në mënyrë të ndjeshme kaosi në kryqëzimin te „Mavrovka“. Pushteti vendor punon edhe në lidhjen e dy anëve të qytetit nëpërmjet urës së re në Karposh 4, dhe nuk heq dorë as nga ndërtimi i tunelit nën Kala si një zgjidhje afatgjate për lidhjen rrugore të hemisferës “së majtë” dhe “të djathtë” të Shkupit.

Gjithashtu, nuk është aspak për t’u anashkaluar edhe fakti që kishte një numër rekord gjelbërimi në këtë pjesë të qytetit, dhe se çatia më e madhe e gjelbër në Shkup do të jetë në „Mavrovka“. Flas edhe për rreshtat e pemëve në Bit-Pazar, dhe korsitë e këmbësorëve të rregulluara, që më parë ishte diçka e paimagjinueshme. Kam parasysh edhe buxhetet e rritura të institucioneve kulturore, numrin më të madh të projekteve kulturore, të cilat promovojnë kulturën dhe bashkëjetesën e shqiptarëve, maqedonasve,turqve, boshnjakëve, romëve, dhe bashkësive të tjera që jetojnë në këtë pjesë të qytetit.

Falë përpjekjeve të administratës së qytetit, zhvillimi i Shkupit është më i ekuilibruar. Qyteti i Shkupit tashmë nuk është për disa nënë, e për disa të tjerë njerkë. Edhe hemisfera e majtë edhe ajo e djathtë e Shkupit duhet të vazhdojnë të zhvillohen në mënyrë të ekuilibruar,që truri i Maqedonisë të funksionojë në interes të të gjithë qytetarëve në vendin tonë.

Благодарение на напорите на градската администрација, развојот на Скопје е порамномерен. И левата и десната хемисфера на Скопје треба да продолжат да се развиваат рамномерно за да може мозокот на Македонија да функционира во интерес на сите граѓани на државата.

Често кога се движам низ моето старо маало во Чаир, ми се враќаат спомените од детството. Спомените кога во паркот во Чаир, на местото на сегашната зграда кај маркетот „Веро“, игравме фудбал по цел ден на импровизирани голови од камења. Спомените кога во дворот на црквата зад мојата куќа се дружевме Aлбанци, Бошњаци, Tурци, Македонци итн. Се сеќавам и кога на улицата во која пораснав („Цветан Димов“) имаше само една стара фурна (кај бабичката). Тогаш соленката што ја јадевме не мирисаше на горивото од автомобилот паркиран до самата маса. Оттогаш, Чаир се смени, Скопје се подели, а со тоа се сменија и се поделија и самите граѓани.

Интересен е фактот што Скопје во далечната историјата никогаш не бил препознатлив како поделен град, туку напротив, бил познат како град на соживотот и толеранцијата. Старото Скопје било поразвиено на левата страна на реката Вардар, и тоа како стратешко место во петвековниот отомански период. „Поделбата“ на левата и на десната страна на градот започнува дури по градењето на железницата во 1873 година, а тоа е периодот кога Скопје почнува да се урбанизира и од другата (десната) страна на реката. Периодот кога Скопје најмногу се издигна е периодот по катастрофалниот земјотрес во 1963, кога со обновата израснува во град на меѓународната солидарност. По независноста на Македонија, кога градската власт е во рацете на националистите, поделбата помеѓу левата и десната страна на Вардар станува сѐ повидлива, а тоа најмногу го чувствуваат скопјаните од левата страна на градот, каде што поради големата густина на населението инфраструктурните проблеми беа поголеми, а вложувањата се помали и помали. Чувството дека градската власт за граѓаните од едната страна стана мајка, а за тие од другата страна стана маќеа, најмногу се изрази со прескапиот проект „Скопје 2014“, кој  ги продлабочи поделбите во градот што почнав да не го препознавам веќе.

Скандалозни проекти

Не треба да си некој аналитичар и да ги разбереш многу работите за да дојдеш до заклучок дека Скопје тој период не ги сакаше сите свои „деца“ еднакво. Сѐ што треба да направиш е само да го преминеш Камениот мост од едната страна кон другата и сѐ ќе ти е јасно. Гневот на населението што живее во овој дел од градот стануваше сѐ повидлив, а тој гнев се забележува и ден-денес. Нелегални градби на секој агол, узурпирани јавни простори, занемарена хигиена, речиси невидливо зеленило, узурпирани тротоари со автомобили, непостоење велосипедска инфраструктура, диви депонии…, се само некои од проблемите што го спуштија нивото на квалитетот на живеењето во левата страна на градот. Овие проблеми секојдневно предизвикуваат гнев и намалена толеранција на граѓаните што живеат во тој дел, а и на тие што ќе поминат натаму во некој период од денот.

Гледајќи го овој хаос и следејќи го секојдневниот гнев на граѓаните, тогашната власт наместо да ги решава наталожените инфраструктурни проблеми, особено на левата страна на Вардар, тие решија со проектот „Скопје 2014“ да вложат стотици милиони евра во неколку квадратни метри во строгиот центар на градот. Се определија за скандалозни проекти како изградбата на таканаречената „Црква музеј“ на Калето и поставување на споменикот на „Цар Душан“ на мост што требаше да ги спојува скопјани, а не уште повеќе да ги оддалечи. Замислете само, наместо трошењето на милионските суми за изградба на партиски музеј со восочни фигури или наместо поставување споменик на „Филип Втори“ пред влезот на Старата чаршија, тогашната власт да имаше приоритет развивање на јавниот транспорт во градот или инвестирање во инфраструктура за пешаци и велосипедисти. Каде ли ќе бевме денес? За жал, приоритет беа проекти како градењето голем крст во Бутел, а граѓаните од тој дел на градот немаа ни елементарни сообраќајни стандарди.

Наместо да се развијат нови сообраќајни решенија и да се растовари булеварот кај Бит-пазар, тогашната власт реши во Бит-пазар да изградат неупотреблив мост, кој служи само за поставување билборди и ништо повеќе. Наместо да обновуваат и да прошируваат постојни зелени површини, тие решија во „Јаја-паша“ ги исечат најстарите дрвја. И денес се чудиме зошто граѓаните на Чаир, Гази Баба, Бутел, Шуто Оризари се незадоволни? Барокното Скопје и Скопје со провоцирачки споменици (како „Ќосето“ пред судот) не беше веќе моето Скопје, Скопје во кое јас пораснав!

Но, што е важно ако зборуваме само за проблеми, ако нема политичка волја за нивно решавање? Она што паѓа во очи последниве неколку години е фактот дека свесноста кај граѓаните од овој дел на градот конечно почнува да расте и тоа за прашања и теми што до вчера беа апсурдни. Веќе не зборуваме за тоа дали се инвестира и се работи во овој дел од градот, туку зборуваме за тоа колку се адекватни и квалитетни инвестициите. Веќе не зборуваме за тоа колку е апсурдно да нема патеки за велосипеди, туку зборуваме за квалитетот на велосипедските патеки. Веќе не протестираме против поставувањето згради на зелените површини, туку го креваме гласот за проблемите на граѓаните во врска со местата за паркирање. Дебатираме како да постигнеме договор. Зборуваме за тоа како да се решат проблемите со паркирањето и да се создаде соодветен простор за пешаци и велосипедисти.

Треба ли да го поздравиме фактот дека конечно има реални иницијативи за решавање на многу проблеми во овој дел од градот и дека конечно има рамнотежа помеѓу двата дела од реката Вардар? Верувам дека повеќето скопјани ќе одговорат да, иако има и такви што сакаат да ги затворат очите и да го игнорираат тоа што оваа градска администрација го направи изминативе години за да го поправи овој дел од градот. Да, секако има уште многу што да се направи, ама никој не може да го игнорира тоа што го стори оваа администрација и овој градоначалник за да се подигне квалитетот на животот во овој дел од градот.  Дали се доволни три-четири години за да се решат сите проблеми што ги има овој град, проблеми создавани со години? Секако не, бидејќи за да се решат долгорочните проблеми, потребни се години и години на работа.

Максимум зеленило

Јас лично се гордеам што сум дел од оваа градска администрација поради следниве работи. Во однос на инфраструктурата, речиси ниту еден пат (кој е под јурисдикција на Град Скопје) не е оставен недопрен. Зборувам за обновата на улицата покрај Бит-пазар, на улицата „Пластичарска“, улицата под Скопското Кале, како и на булеварот Христијан Тодоровски Карпош, кој овозможи поврзување на Чаир – Бутел – Радишани директно со автопатот. Зборувам и за реконструкција на улиците „Македонско-косовска бригада“, „Индира Ганди“ во Шуто Оризари, на „Лазар Трпковски“ до маркетот „Принц“, на Џон Кенеди, на булевар „Босна и Херцеговина“, кој по квалитет може да се спореди со булеварот „Партизанска“. Сите овие реконструкции предвидуваат велосипедски патеки. Зборувам и за капитални инвестиции како мостот „АСНОМ“, кој ќе ја поврзе населбата Ново Лисиче со населбата Гази Баба, со што значително ќе се намали метежот што се прави на крстосницата кај „Мавровка“. Градската власт работи и на спојување на двете страни од градот преку нов мост во Карпош 4, а не се откажува ни од изградбата на тунелот под Калето како долгорочно решение за сообраќајно поврзување на „левата“ и „десната“ хемисфера на Скопје.

Исто така, воопшто не е за занемарување и фактот што имаме рекорден број зеленило во овој дел од градот и дека најголемиот зелен покрив во Скопје ќе биде на „Мавровка“. Зборувам и за дрворедот кај Бит-пазар и уредените пешачки патеки, што порано беше незамисливо. Ги имам предвид и зголемените буџети во културните институции и поголемиот број на културни проекти што ја промовираат културата и соживотот на Албанците, Македонците, Турците, Бошњаците, Ромите и другите заедници што живеат во овој дел од градот.

Благодарение на напорите на градската администрација, развојот на Скопје е порамномерен. Градот Скопје веќе не е за едните мајка, а за другите маќеа. И левата и десната хемисфера на Скопје треба да продолжат да се развиваат рамномерно, за да може мозокот на Македонија да функционира во интерес на сите граѓани на државата.