Минатата година, најголемата компанија за недвижнини во Окленд не можеше да продава имот доволно брзо за да ја задоволи побарувачката во најголемиот град во Нов Зеланд.

Куќите „летаа низ вратата“, рече Грант Сајкс, менаџер во агенцијата за недвижности Barfoot & Thompson.

Имаше моменти кога агентите стоеја во шок, запрепастени од постигнатите цени.

Само еден пример е имот продаден за еден милион новозеландски долари (околу 610.000 евра) над бараната цена на аукција која траеше сите осум минути. Нов Зеланд е пример за глобален притисок врз пазарот на домување, што има страшни последици за светската економија.

Избувнувањето на пандемијата, што доведе до вртоглаво покачување на цените на куќите, паѓа и цените сега паѓаат од Канада до Кина, поставувајќи терен за најшироко забавување на пазарот на домување од глобалната финансиска криза.

Зголемените каматни стапки предизвикуваат драматични промени. Централните банки во војната против инфлацијата ги подигнаа стапките на нивоа што не беа забележани повеќе од една деценија, со брановидни ефекти врз трошоците за задолжување.

Стапките на хипотекарните стапки во САД достигнаа 7 отсто минатиот месец за прв пат од 2002 година, во однос на нешто повеќе од 3 отсто пред една година, пред малку да се повлечат во ноември како што се намали инфлацијата.

Во Европската унија и Обединетото Кралство, стапките на хипотеките се повеќе од двојно зголемени од минатата година, што ги избрка потенцијалните купувачи од пазарот на домување.

Генерално, ова е најзагрижувачката перспектива за пазарот на недвижнини од 2007-2008 година, со пазари позиционирани помеѓу прогнозите за скромни падови и многу поостри падови од 15-20 проценти, рече Адам Слејтер, главен економист во консултантската куќа Oxford. Economics.

Кој е еден од клучните фактори што одредува колку ќе бидат ниските цени? Невработеноста. Зголемувањето на невработеноста може да доведе до принудни продажби и запленувања, „каде длабоките попусти се вообичаени“, според Слејтер.

Но, дури и ако корекцијата на цената е блага, забавувањето на пазарот на недвижности може да има сериозни последици, бидејќи станбените трансакции ја поттикнуваат активноста во другите сектори на економијата.

Предупредувачки знаци

Цените на куќите веќе паѓаат во повеќе од половина од 18-те напредни економии кои ги следи Oxford Economics, вклучувајќи ги Обединетото Кралство, Германија, Шведска, Австралија и Канада, каде што цените паднаа за околу 7 отсто од февруари до август.

Одложувањата на податоците веројатно значат дека повеќето пазари сега доживуваат пад на цените, рече Слејтер.

Сега сме во раниот период на прилично јасен пад и единственото вистинско прашање е колку ќе биде стрмно и колку долго ќе трае.

Цените на домовите во САД - кои се зголемија најмногу од 1970-тите за време на пандемијата - исто така паѓаат. Економистите во Голдман Сакс очекуваат пад од околу 5%-10% од врвот постигнат во јуни до март 2024 година. Во „песимистичко“ сценарио, цените во САД би можеле да паднат до 20%, напиша неодамна на блог економистот на Далас ФЕД, Енрике Мартинез-Гарсија. Цените на новите домови во Кина паднаа во октомври со најбрзо темпо во последните седум години, според официјалните претставници. податоци.податоци, како одраз на продлабочениот пад на пазарот на недвижности што ја зафати земјата со месеци и силно тежи врз нејзината економија. Продажбата на домови е намалена за 43 отсто оваа година, според China Index Academy, истражувачка фирма. Продажбата паѓа на други места бидејќи банките преземаат повнимателен пристап кон кредитирањето и потенцијалните купувачи на станови го одложуваат купувањето во услови на многу повисоки трошоци за задолжување и влошување на економската перспектива.

Според официјалните податоци, продажбата на куќи во Британија во септември била за 32 отсто под нивото од претходната година. Внимателно следеното истражување покажа дека барањата за нови клиенти паднаа шести последователен месец во октомври на најниско ниво од 2008 година, исклучувајќи ги првите месеци од 2020 година кога пазарот беше главно затворен поради пандемијата.

Во Соединетите Држави, продажбата на постојни станови падна за повеќе од 28 отсто во октомври во однос на претходната година, што е деветти по ред месечен пад, според Националната асоцијација на Брокерите. Стапките на хипотеки во 25 големи градови низ светот, следени од UBS, се речиси двојно зголемени во просек од минатата година, што го прави купувањето домови многу помалку прифатливо.

Квалификуван работник во услужниот сектор може да си дозволи приближно една третина помалку станови отколку пред пандемијата - според Глобалниот индекс на меурчиња за недвижности на UBS.

Освен што ги обесхрабри новите купувачи, наглото зголемување на каматите ги шокираше и постоечките сопственици на куќи кои се навикнаа на повеќе од една деценија ултра ниски трошоци за задолжување.

Во Британија, повеќе од 4 милиони хипотеки се издадени на првпат купувачи од 2009 година, кога стапките беа блиску до нула. „Има многу луѓе кои не ценат како е кога нивните месечни трошоци се зголемуваат“, рече Том Бил, раководител на истражувањето за станбени објекти во Велика Британија во брокерот Најт Френк.

Во земјите со поголем удел на хипотеки со променлива стапка, како што се Шведска и Австралија, шокот ќе биде моментален и може да го зголеми ризикот од присилна продажба што побрзо ги намалува цените.

Но, дури и во места каде што голем дел од хипотеките се фиксни, како што се Нов Зеланд и Обединетото Кралство, просечната рочност на овие хипотеки е прилично кратка.

Работните места се клучни

Додека каматните стапки беа катализатор за забавување на пазарот на домување, пазарот на трудот ќе игра поголема улога во одредувањето колку цените на крајот ќе паднат.

Моделирањето на претходните падови на цените на куќите од страна на Oxford Economics покажува дека вработеноста е клучен фактор за одредување на сериозноста на падот, бидејќи скокот на невработеноста го зголемува бројот на принудени продавачи.

Историјата покажува дека ако пазарите на трудот можат да останат силни, тогаш шансите за побенигна корекција се поголеми - вели Инес Мекфи, главен глобален економист во Oxford Economics.

Нивото на вработеност во многу напредни економии се опорави од падот на почетокот на пандемијата. Но, има рани знаци дека пазарите на трудот почнуваат да се ладат бидејќи слабиот економски раст ја погодува побарувачката за работници.

По силното закрепнување на почетокот на годината, работните часови беа 1,5 отсто под нивото пред пандемијата во третиот квартал, што претставува дефицит од 40 милиони работни места со полно работно време, според проценките на Меѓународната организација на трудот.

Изгледите за глобалните пазари на труд се влошија во последните месеци и според сегашните трендови, бројот на слободни работни места ќе се намали, а глобалниот раст на вработеноста значително ќе се влоши во последниот квартал од 2022 година - се вели во извештајот на МОТ во октомври.

Стапката на невработеност во САД во октомври порасна на 3,7 отсто. Во Велика Британија бројот на слободни работни места падна на најниско ниво за една година. Канцеларијата за буџетска одговорност на Велика Британија очекува невработеноста да се зголеми за 505.000 до врвот од 1,7 милиони - стапка на невработеност од 4,9% - во третиот квартал од 2024 година.

Одлучното зголемување на невработеноста е многу голема опасност за пазарите на недвижности - изјави Слејтер од Оксфорд економикс.

Повеќето набљудувачи на пазарот не очекуваат повторување на падот на пазарот на недвижности во 2008 година. Банките и домаќинствата се во подобра финансиска состојба, а понудата на станови во некои земји е сè уште слаба. Но, дури и скромниот пад на цените на куќите ќе ја намали довербата, предизвикувајќи сопствениците на куќи да ги намалат трошоците.

Извор: CNN 

Просечната месечна исплатена нето-плата по вработен, во септември 2022 година, изнесувала 32.553 денари.  Бруто-плата била 48.744 денари. Kaко што објави Државниот завод за статистика (ДЗС), индексот на просечната месечна исплатена нето-плата по вработен во септември 2022 година, во однос на септември 2021 година, изнесува 112.8.

Ваквото зголемување се должи, пред сѐ, на зголемувањето на просечната месечна исплатена нето-плата по вработен во секторите: Уметност, забава и рекреација (19.1 отсто), Објекти за сместување и сервисни дејности со храна (18.8 отсто) и Преработувачка индустрија (17.9 отсто). Зголемување на просечната месечна исплатена нето-плата по вработен, во однос на претходниот месец, е забележано во секторите: Образование (10.0 отсто), Административни и помошни услужни дејности (4.0 отсто) и Преработувачка индустрија (3.7 отсто).

Во новата година ќе порасне минималецот во Македонија. 

foto freepik.com

  

 Цените на дизел горивото и на маслото за горење од ноќеска на полноќ се намалуваат за два денара по литар, а мазутот поевтинува за 1,263 денари по килограм одлучи денеска Регулаторната комисија за енергетика и водни услуги (РКЕ). Со одлуката се врши намалување на малопродажните цени на нафтените деривати во просек за 1,5 отсто.

Новата малопродажна цена на ЕУРОДИЗЕЛ (Д-Е V) ќе изнесува 88 денари за литар, а на Екстра лесното масло за домаќинство (ЕЛ-1) 83,5 денари, додека Мазутот М-1 НС ќе чини 41,783 денари за килограм. Бензините ЕУРОСУПЕР БС – 95 и ЕУРОСУПЕР БС – 98, пак, и понатаму ќе се продаваат за 86,5, односно за 88,5 денари за литар.

ОД РКЕ посочуваат дека референтните цени на нафтените деривати на светскиот пазар во споредба со претходната пресметка бележат намалување кај бензините во просек за 1,789 отсто, кај дизелот за 4,373, кај екстра лесното за 4,239 и кај мазутот за 4,249 отсто. Курсот на денарот во однос на доларот е повисок за 0,252 отсто. 

Американската Стопанска Комора во Северна Македонија (АмЧам Северна Македонија) го одржа своето 22-ро Генерално Собрание на кое беа избрани четири нови членови на Одборот на Директори и беше направен преглед на најзначајните реализирани проекти и активности од годината што изминува.

На Собранието се обрати Амбасадорката на САД во земјава Н.Е. Ангела П. Агелер, која во нејзиниот говор им се заблагодари на членките на АмЧам и истакна дека тие претставуваат значајна врска која ги спојува економиите на САД и Северна Македонија, и им посака успешна работа и уште многу реализирани активности со кои ќе се поддржи развојот на локалната економија и воспостави регионалната соработка, како клучен фактор за понатамошен развој на целиот регион.

Претседателот на Одборот на Директор на АмЧам, Драган Давитков во своето обраќање се осврна на важноста од насочена соработка меѓу различните чинители во државата и развојот на одржливи регионални партнерства и иницијативи: “Како бизнис асоцијација ние сме ориентирани кон градење на партнерства со владата, бизнисите и меѓународните организации, но исто така и со невладиниот сектор и донаторската заедница. Ние веруваме дека само со здружени напори, усогласени приоритети, транспарентни процеси и мерливи резултати можеме да се издигнеме над кризите кои што светот ги искусува” - рече Давитков, додавајќи дека: “ние како земја долго време зборувавме за важноста на градење мостови, а сега е времето да почнеме да преминуваме преку тие мостови и да ги оствариме зацртаните цели”.

Во работниот дел на Генералното собрание, покрај останатите тековни одлуки, повеќе од 70 членки на асоцијацијата гласаа и за избор на нови членови на Одборот на директори на АмЧам Северна Македонија. Со најмногу гласови од присутните, мандатот од две години им беше доделен на кандидатите: Андреј Петрески (Cisco), Иван Новаковски (НОВА), Ламбро Патче (Пивара Скопје) и Славко Пројкоски (Македонски Телеком).

Пред членките на асоцијацијата беа претставени и извештаи за тековното работење, а Извршната директорка на АмЧам Северна Македонија, Јелена Арсовска, менаџерот за политики Бобан Брагорски, заедно со претседавачите на секторските комисии Андреј Петрески, Фросина Гечева Кочова и Александра Ивановска, направија преглед на најзначајните проекти и активности кои беа реализирани во изминатата година и претставија дел од темите на кои ќе биде посветено значајно внимание во периодот што претстои.

Членките на асоцијацијата ја потврдија заложбата дека АмЧам Северна Македонија продолжува да работи на подобрување на општата бизнис клима во државата како доверлив партнер на компаниите, институциите и граѓанскиот сектор.