Скопјани последниве неколку денови мака мачат да набават некои основни продукти. Или брзо се трошат, или се носат во мали количини, па кој начека во моментот купува, за веќе после кусо време да нема за другите. Еден таков прехрамбен производ кој по рафтовите во продавниците го нема ниту за лек, се јајцата.

Со денови ги обиколуваме маркетите, но јајца не можеме никаде да најдеме. Ниту во поголемите, ниту во помалите продавнички, се жалат скопјани.

Живинарските фарми пак нагласуваат дека нивниот аларм дека намалувањето на цените на јајцата ќе резултира со намалување на понудата, се покажа точен.

Намалувањето на цената на јајцата за 10 отсто се одразува врз нашето работење. Не е можно како основа за пресметка на продажната цена да се земе летната цена, која секогаш е пониска од цените во есен и зима. Не се исплаќа производството, тоа се намалува, па логично е и да нема јајца по продавниците. До кога ќе потрае ваквата ситуација не знаеме. Може ќе биде и полошо, со оглед на тоа дека допрва ни доаѓа периодот на зголемена потрошувачка, поради периодот на слави и други прослави, тврдат производителите на јајца.

Премиерот Димитар Ковачевски најави проширување на списокот со производи со гарантирана цена.

По анализите на Владата, како што рече, било утврдено дека треба да има дополнително намалување на цените. Кај некои производи намалувањето ќе биде од 10 до 30 проценти. На денешната листа влегуваат и безалкохолните пијалаци, газираната и негазираната вода и пивото.

Донесовме и нова одлука за намалување на маржата кај овошјето и зеленчукот, со што дополнително ќе се намалат цените во износ од 30 проценти за овие производи. Кон мерката гарантирана цена како општествено одговорни компании самоиницијативно се приклучија производителите на безалкохолни пијалаци и вода и ова е за поздравување, рече Ковачевски.

Тој додаде дека Владата, на предлог на Министерството за економија, донела нова одлука за намалување на цените во трговијата на големо и мало. Со новите намалувања на цените, кое ќе важи од утре, поевтинуваат светлото пиво и лагер-пивото, газираните и негазираните пијалаци, со исклучок на енергетските пијалаци, минералната газирана и негазирана природна вода.

Со оваа одлука највисоките цени на производите се утврдуваат на нивото на цените, со исклучок на цените на акциска продажба, кои се применувале на 19 септември 2023 година во трговијата на големо, се намалуваат 10 проценти. Трговците на мало се должни јасно да ги обележат производите со натписот гарантирана цена, нагласи Ковачевски.

Владата денеска донела одлука и за утврдување највисока профитна маржа како посебен услов во трговијата со свежо овошје и свеж зеленчук. 

Во време на ковид-кризата фирмите беа поддржани со низа мерки од државата. По принципот на солидарност, оние фирми кои оствариле екстра профит, како резултат на минатогодишните случувања на пазарот, а од кои голем дел користеле претходно владини мерки, треба да придонесат преку плаќањето на данокот за солидарност, средства кои ќе се користат исклучително за новиот пакет антикризни мерки за граѓаните и фирмите. Ова е една од пораките во рамки на вчерашното гостување на министерот за финаннсии, Фатмир Бесими во дебатата со претставниците на бизнис секторот на Тв 24.

Министерот за финансии истакна дека најголем дел од компаниите кои оствариле екстра профит лани, за повеќе од 20% од просекот од претходните три години и подлежат на данокот на солидарност се  околу 40% фирми од енергетскиот сектор, околу 40% се фирми од финансискиот сектор, игри на среќа и трговија на мало и остатокот од 20% се фирми од други дејности.

Бесими посочува дека солидарниот данок се носел низ инклузивен процес со повеќе јавни расправи, но и билатерлани средби со коморите, уште од декември 2022 година. Во самите расправи се прифатени нивни сугестии од кои едната се однесува на годините кои се земаат за основицата за пресметка, што влијаеше и намалување на фискалниот ефект на оваа мерка од 90 на 50 милиони евра.

Импликациите од Законот за данок на солидарност се 50 милиони евра. Средствата се наменски и се одредени за антикризни мерки. Ако не, тие средства ќе треба да се обезбедат на друг начин, а тоа е задолжување со камата од минимум 7%. Тие средства повторно ќе ги платат даночните обврзници - ние, идните генерации, но со многу повисок трошок, рече министерот Бесими.

Данокот на солидарност се воведе во повеќе земји на ЕУ. Тој се состои врз два принципи - екстра добивка создадена од конјуктурата во пазарот и солидарноста.

Свесен сум дека компаниите нема да кажат фала за законот за солидарност, бидејќи им се наметнуваат нови давачки. Но, кои се импликациите? Импликациите доколку не се реализира данокот на солидарност, кој бил дискутиран, за кој средствата се наменски, се одредени за антикризни мерки, тие средства ќе треба да се обезбедат на друг начин, а тоа е задолжување со камата од минимум 7%. Тие средства повторно ќе ги платат даночните обврзници - ние, идните генерации, но со многу повисок трошок, посочи министерот Бесими.

Цените на суровата нафта на светските берзи растат од крајот на јуни кога се тргуваше по цена од 70 до 75 долари за барел. Повеќето аналитичари сметаат дека цената ќе надмине 100 долари за барел до крајот на годината, а тоа би можело да ја искомплицира ситуацијата со инфлацијата во ЕУ и во САД.

Состојбата со дизелот е уште полоша, пишува Index.hr. Притоа, се наведува дека има изгледи за недостиг на светско ниво, а цената на дизелот со месеци расте побрзо од цената на суровата нафта.

Поскапувањето на дизелот не само што ги погодува сопствениците на приватни возила, туку се прелева и во целата економија.

Недостигот на дизел веќе се чувствува во целиот свет, преку поскапувањето на тој вид гориво. На пазарот има недостиг од неколку десетици милиони барели и покрај забавувањето на индустриската активност во Кина и ЕУ.

Всушност, производството сè уште не се вратило на нивоата пред пандемијата. Русија реши да ја искористи ситуацијата и драстично го намали извозот на таа енергија. Иако ова првенствено се однесува на кинескиот пазар, бидејќи САД и ЕУ воведоа санкции кон Русија, дефицитот поради послабиот увоз од Русија мора да се компензира со увоз од други делови на светот.

Инаку, Кина е голем увозник на сурова нафта од Русија, но и на нафтени деривати како што е дизелот. Извозот на Русија во првите 20 дена од септември е за 30 отсто помал во однос на истиот број денови во август.

Истовремено, Кремљ во четвртокот отворено објави дека воведува рестрикции за извозот на дизелот, со цел да се стабилизираат цените на горивата на домашниот пазар. Најавено е дека оваа забрана ќе биде привремена, но не се знае кога ќе биде укината.

Белорусија, Казахстан, Ерменија и Киргистан се изземени од оваа забрана, но не и Кина.

Целно намалување на производството на сурова нафта

Цените на дизелот и другите деривати на сурова нафта растат и поради намалувањето на производството на сурова нафта што го спроведуваат Саудиска Арабија и земјите од ОПЕК, меѓународната организација на земјите извознички на нафта.

Дополнителна причина е недостатокот на рафинерски капацитет во светот, проблем што постои уште од пандемијата.

Имено, намалувањето на производството на сурова нафта од страна на големите извозници од Блискиот Исток има поголемо влијание на пазарот на дизел отколку на пазарите на другите нафтени деривати, бидејќи нивната „потешка“ сурова нафта произведува поголем дел од дизелот за време на рафинирањето. Саудиска Арабија го намали производството на сурова нафта за 1 милион барели дневно и најави дека нема да го зголеми барем до почетокот на 2024 година. Истовремено, Русија најави дека ќе го намали извозот за 300.000 барели дневно, што исто така ќе се спроведува до почетокот на следната година.

ЕУ престана да увезува руски дизел, а најголемата рафинерија во Европа не е во функција

Пред војната во Украина, ЕУ произведуваше најголем дел од дизелот за сопствена потрошувачка од руската сурова нафта во своите рафинерии. Но, таа беше и голем увозник на дизел од Русија, со учество на таа земја од повеќе од 60 отсто во вкупниот увоз на ЕУ.

Само во февруари 2023 година ЕУ забрани увоз на дизел од Русија. Дотогаш уделот на Русија во вкупниот увоз на дизел беше повеќе од 40 отсто, а во годините пред војната во Украина повеќе од 60 отсто. Оттогаш, официјално, дизелот повеќе не се увезува од Русија, туку е заменет со увоз од Блискиот Исток и САД. Во суштина, САД извезуваат во просек по 200.000 барели дизел дневно од мај оваа година, а производството во самите САД е за 200.000 барели помалку од 2019 година. Ова е алармантна ситуација, која сè уште не станала проблем, единствено поради помалата потрошувачка на дизел во ЕУ во 2023 година

Инаку, целата ситуација во ЕУ беше отежната со затворањето на најголемата рафинерија во Ротердам. Во сопственост на Шел, таа обработува повеќе од 400.000 барели сурова нафта дневно.

фото: EPA-EFE/SERGIO ORDUNEZ