Економската сигурност во староста е составен дел на индивидуалната благосостојба. Токму затоа, главните двигатели на пензиските системи на светско ниво и понатаму се пензиските фондови, а потоа следат банките, инвестициските и осигурителните компании и резервите на работодавците. Вкупните приватни пензиски средства на светско ниво на крајот од 2017-тата година, достигнаа рекордни 45 билиони УСД од кои околу две третини или 29,8 билиони УСД се средства во пензиски фондови. Во Северна Македонија реформираниот пензиски систем функционира тринаесет години и сè уште е релативно млад. Меѓутоа, ефектите од реформата во пензискиот систем веќе се евидентни, пред се во поглед на остварување на дополнителен принос на средства кои секој член ги издвојува во вториот столб, задолжителен пензиски фонд или, пак, во третиот столб кој е на доброволна основа. Новиот начин на осигурување е заснован врз принцип на акумулирање на средства од придонесите на индивидуални сметки кои понатаму се инвестираат и остварениот принос од инвестициите се додава на средствата акумулирани на индивидуалните сметки. Пензиското штедење е долгорочно штедење каде има континуирано зголемување на заштедите. На почетокот, додека осигуреникот е млад, заштедите се мали, но во иднина, кога осигуреникот ќе ја достигне возраста за пензионирање, заштедите се значително поголеми.

Во вториот пензиски столб, според Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) на крајот на минатата година имаше 490.035 членови и времено распределени осигуреници, што значи зголемување на бројот на членовите за 32.769, или за околу 7%, во споредба со 2017-тата година. Во изминатите 12 години друштвата кои управуваат со издвоените средства, по пат на инвестирање, на членството му заработиле над 200 милиони евра. Имено, од 2006 година уплатени се околу 725 милиони евра, кои заклучно со 2017 година вределе 925 милиони евра. Вложените средства фондовите ги инвестираат во обврзници и во акции дома и во странство и на тој начин остваруваат принос за членството. Третиот пензиски столб, пак, овозможува дополнително пензиско осигурување засновано на капитализација на уплатените средства. Неговата основна цел е, независно од задолжителното пензиско осигурување, да обезбеди повисок приход по пензионирањето на членовите.

Во развиените земји преку 50% од вработените се осигурани во доброволни пензиски фондови, а кај нас тој процент е се уште мал и изнесува околу 4% од вработеното население. Токму третиот столб, како и други форми на дополнително штедење за пензија, имаат за цел да го амортизира ризикот од продолжување на животниот век на пензионираните членови.

„ Пензиските планови, базирани врз индивидуални заштеди, имаат позитивни ефекти во насока на обезбедување долгорочна стабилност на пензиските системи и сигурност во остварувањето на правата од пензиското осигурување. Ние во КБ Прво пензиско друштво, кое управува со КБ Прв отворен задолжителен пензиски фонд и КБ Прв отворен доброволен пензиски фонд, заклучно со септември оваа година, како што веќе објави МАПАС, остваривме раст на средствата на индивидуалните сметки на членовите во задолжителниот пензиски фонд во номинален износ од 6,18, односно реален од 5,57% (седумгодишен раст), како и 5,94% во номинален и 5,34% во реален износ (седумгодишен раст) за членовите во доброволниот пензиски фонд, со што сметаме дека ги исполнуваме очекувањата на членството. Во задолжителниот фонд секој нов вработен е наш потенцијален член, но треба и натаму да се работи како за задржување на постојните, така и за привлекување нови членови. Во доброволното пензиско осигурување има особено простор за раст, каде поради недоволната информираност или едноставно поради немање навика да се штеди на овој начин за посигурна старост, се наметнува потребата Друштвото интензивно да се посвети на поголема информираност и подигање на свесноста за дополнително штедење во третиот пензиски столб“, вели Весна Стојановска, Претседател на УО на КБ Прво пензиско друштво.

Според податоци од годишниот извештај на МАПАС, членови во задолжителните фондови се млади лица, при што најголемиот број се на возраст од 26 до 35 години, додека доброволните членови се малку повозрасни и најголем број од нив се на возраст од 41 до 50 години. Просечната возраст на задолжителните членови е 34 (и за мажи и за жени), а на доброволните членови е 45 години (и за мажи и за жени), а на сите членови, просечната возраст е 35 години.

Супервизор на капитално финансирано пензиско осигурување е Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) www.mapas.mk тел. 02 3224 229.

За да бидеме дел од Европа или како што властите милуваат да кажат Европа да ја донесеме овде, мора да почнеме да функционираме европски. Од македонската метропола за да стигнете до Охрид ви требаат повеќе од два часа. Притоа се вози само 170 килиметри. Освен што амортизерите на автомобилот ќе ви попуштат од дупките на секој метар, се губи време и во чекање на наплатни рампи, рагираат од Граѓанско-демократската унија (ГДУ).

Само во Македонија на секои 20 до 30 километри се инсталирани наплатни пунктови за патарина, каде во утринските и попладневните часови постојано има гужви. Притоа да не заборавиме дека има во оваа држава и такви на кои наплатните рампи им се креваат без да платат. Многумина биле сведоци на такви ситуации кога некој вози џип или автомобил кој чини колку еден стан, а не плаќа 30 или 40 денари за патарина. За да се спречат ваквите злоупотреби и да се избегнат гужвите,  ГДУ предлага воведување на еднократен паушален надоместок за користење на автопатите без ограничување.  Да се воведат месечни, неделни или годишни претплати со налепници – предложи Дарко Попоски од ГДУ.

Ваков систем, посочи тој, функционира во Швајцарија, Словенија, Унгарија, Чешка, Словачка, Бугарија. Сличен систем има и во Австрија.

– Во Европа има различни начини на плаќање на автопатиштата, но никаде не функционира како кај нас – вели тој.

Расте бројот на мали пратки што граѓаните и компаниите ги порачуваат преку интернет а со тоа растат предизвиците и за државата и за компаниите. Министерството за финансии, Царинската управа и Владата се соочуваат со години со барањето да се зголеми прагот на вредноста до која пратките се ослободени од плаќање увозни давачки. Министерката за финансии Нина Ангеловска најави дека се размислува за негово зголемување, а оптималниот праг ќе го дадат анализите што во моментов се прават во Министерството. 

Кога зборуваме за олеснувањето на прекуграничната е-трговија треба да се земат предвид двете страни. Константни се барањето на граѓаните за зголемување на прагот на вредноста на стоки што подлежат на ослободување од плаќање на царина. Од друга страна има голем притисок на одредена категорија на граѓани кои низ превезот на поголеми повластици сакаат да вршат нелегална трговија. Затоа работиме на  подобрување на процесите и зголемување на ефикасноста - рече министерката Нина Ангеловска, на промоцијата на скенерот за контрола на поштенски пратки во царинската испостава Пошта-Скопје, донација на Амбасадата на САД во Република Северна Македонија. 

Укажувајќи дека има значителен простор за подобрување, министерката Ангеловска посочи на Индексот на логистички перформанси, кој ја мери ефикасноста и квалитетот на поштенската испорака и е многу значаен за развој на електронската трговија. Според овој индекс, Македонија е на 99 место од оценети околу 150 економии, односно индексот изнесува 2,61 процент. Од 6. индикатори кои мери овој индекс, индикаторот по кој сме на пониско ниво е ефикасноста на процесот на царинење. 

Употребата на скенерот е еден чекор за подобрување на царинењето на малите пратки. Тој ќе овозможи без да се отвораат пратките да се види што има во нив. Со тоа се намалува можноста за злоупотреба и се врши автоматизација на процесот. Освен на олеснување на увозот, се работи и на олеснување на извозот. Преку електронско поднесување на извозните декларации, од први јануари,  им олеснуваме на македонски компании, ги правиме поконкурентни и овозможуваме електронската трговија да понуди поголеми можности за раст на домашните компании преку пласирање на странски пазари - рече Ангеловска.

Од гледна точка на Царината, е-трговијата се користи за продажба на физички производи преку интернет, вклучително и фалсификувани производи, за кои мора да бидеме подготвени и да превенираме, рече директорот на Царинската управа Ѓоко Танасоски.

Со употребата на скенерот ќе се забрза прегледот на е-пратките и ќе се зголеми можноста за откривање на недозволена трговија. Ако зборуваме за безбедноста, пред сѐ за заштита на населението, што е една од примарните задачи на Царинската управа, скенерот овозможува детектирање на пратки кои согласно позитивните законски прописи содржат материи кои се забранети за внесување во нашата држава. Од друга страна, наша задача е да го заштитиме правото на интелектуална сопственост, како и други мерки на трговска политика- посочи Танасоски. 

Министерката за финансии Ангеловска информираше и дека во тек се сеопфатни анализи кои ќе покажат кој е оптималниот праг за ослободување од увозни давачки кај малите пратки. Според важечката регулатива, мала пратка  чија вредност надминува вредност од 45 евра подлежи на плаќање на увозни давачки. Во ЕУ, тој праг е 150 евра. При тоа, граѓаните што се враќаат од странство преку граничен премин, можат со себе да носат стоки во вредност од 350 евра, и за нив да не платат увозни давачки. 

Вториот момент кога споменав дека работиме на подобрување на процесите е да одговориме на бројните иницијативи за зголемување на прагот. Разговараме прагот да се зголеми на околу 80-90 евра. Кој е оптималниот праг ќе покажат анализите што во моментов се прават во Министерството за финансии - посочи Ангеловска. 

Податоците покажуваат дека во царинска испостава Пошта Скопје, во 2018 година вкупно пристигнале 4.392 пратки, а во првите шест месеци од 2019 година 2.811 пратки, што покажува дека бројот на пратки расте со темпо од околу 30 проценти. Тој број ќе продолжи да расте и тоа креира дополнителен предизвик за дигитализација и автоматизација на поштите. 

Мора дополнително да работиме на олеснување на процесите, слободното движење на стоки, но при тоа да се вршат засилени контроли и да може, врз основа на анализи на ризик да се скрати нивното времетраење - укажа Ангеловска.

Скенерот се очекува за два до три дена да ја скрати процедурата за доставување на малите пратки до крајниот корисник, како и да ги намали трошоците на граѓаните бидејќи пратките за кои ќе се утврди дека не се сомнителни, ќе се пуштаат без задржување и без дополнителна наплата на трошоци.

Скенерот, во вредност од 59.000 долари е донација на амбасадата на САД во РС Македонија и е дел од донацијата на опрема од 80.000 долари, во што е вклучена и обука на вработените. Амбасадата на САД преку Програмата EXBS во изминатите години ѝ донираше на Царинската управа оперативна опрема во вредност од над 2 милиони американски долари, со цел да се унапреди целокупното царинско работење. 

Според податоците од Оделот за население на ОН и Светска Банка, кои го откриваат процентот на жители на една земја што живеат во урбани средини, кнежеството Монако, кое по дефиниција е град-држава, го зазема можеби очекуваното прво место со 100 отсто. Зад Монако е Белгија, каде што 98 проценти од населението живее во градски области.

Молдавија е на другата страна на списокот, со помалку од половина од населението (43 проценти) кои живеат во урбани средини.

Босна и Херцеговина е зад Молдавија - повеќе од половина од населението не живее во урбано опкружување, односно 48 проценти.

Во останатите земји од Западен Балкан, голем број од населението не живее во урбани средини. Во Словенија, 54% од населението живее во урбани средини, во Србија 56, во Хрватска 57, во Македонија 58%.

Во регионот, најголем процент од населението што живее во урбани средини има во Црна Гора - 67 проценти.

Во Топ-10 покрај Молдавија, Биг, Словенија, Србија, Хрватска и Македонија, се уште и Романија, Словачка, Азербејџан и Австрија. 

Анкетата не користеше единствена методологија, туку методологии што ги користат статистичките канцеларии на одделни земји како различни дефиниции за урбаното опкружување.