Новите европски дигитални ковид пасоши , дизајнирани да го олеснат движењето на патниците во Европската унија за време на пандемијата, официјално стапија на сила во четвртокот, но системот веќе е на стаклени нозе, бидејќи брзото ширење на делта, вирусот т.н. „двоен мутант“ во Индија ", веќе доведе до нови ограничувања.

Пасошите, официјално наречени европски дигитални ковид сертификати (EUDCC), имаат за цел да го олеснат патувањето низ европскиот блок со намалување на документацијата и отстранување на карантин. Но, од самиот почеток, системот се најде во сенката на делтата, и земјите од ЕУ, сè уште поделени околу патната политика, започнаа да воведуваат свои правила.

Воздухопловната индустрија во вторникот соопшти дека плановите за дигитални сертификати сè уште се „кревки“ и предупреди дека ќе има хаос на аеродромите во текот на летото доколку нема подобра координација, пишува „Еуроњуз“.

Групите што ги претставуваат најголемите авиокомпании и аеродроми во Европа изразија загриженост дека ќе има долги редици за патниците доколку земјите не се координираат правилно со издавање на сертификати. Писмото до лидерите на ЕУ го потпишаа групите АЦИ Европа, како и А А4Е, ИАТА и ЕРА.

„Верификацијата на сертификатот ќе го поткопа непреченото летно патување за европските патници“, рекоа во заедничката изјава. „Бидејќи се зголемува сообраќајот на патници во следните недели, ризикот од хаос на европските аеродроми е реален. „Двојните проверки и недостатокот на алатки за верификација што им се даваат на авиокомпаниите ќе предизвикаат непотребни редици на аеродромите и ќе го продолжат времето за обработка, доколку не бидат адресирани од земјите-членки.

Документот - достапен и во дигитална и во хартиена форма - вклучува информации за вакцинација, тестирање или закрепнување од ковид. Европските граѓани можат да го достигнат тоа ако имаат барем еден од тие три услови. И PCR и антиген тест се препознаваат, а во случај на опоравување од болеста, треба да се приложи позитивен тест за PCR.

„Пасошот“ е бесплатен и се издава на државјани на земји-членки на ЕУ, Швајцарија, Лихтенштајн, Исланд и Норвешка, а може да го добијат и државјани на трети земји кои имаат право на престој или патување во ЕУ. Танјуг известува дека Европската комисија соопштила дека тие биле во контакти со Србија во врска со меѓусебното признавање на сертификатот, но за тоа ќе биде потребно „дополнително време“.

Европската унија разговара со неколку други земји, како што се Обединетото Кралство и Соединетите држави, околу заедничкото признавање на сертификатот.

До средата вечерта, 21 европска земја веќе се вклучија во мрежата на системот - како што пренесува „Јутарњи лист“, меѓу нив се и Хрватска, Грција, Шпанија, Италија и Франција - а шест други беа технички подготвени. ЕК очекува дека, почнувајќи од четврток, сите земји-членки ќе бидат во состојба да издаваат и прифаќаат поминувања, освен Ирска, која доцни поради сајбер нападот.

Затоа се предвидува постепено спроведување на системот, со грејс период од 12 август за земјите од таа држава кои не беа подготвени на 1 јули. Во тој период, другите земји треба да прифаќаат национални документи под услов да ги содржат потребните информации на европско ниво.

Од земјите се бара да прифаќаат вакцини одобрени од Европската медицинска агенција (ЕМА), имено „Фајзер-Бајонтек“, „Модерена“, „АстраЗенека“ и „Џонсон и Џонсон“. Тие исто така можат - иако не мора - да прифаќаат луѓе кои примиле други вакцини овластени во некои земји-членки, на пример руската „Спутник V“ во Унгарија или кинеската „Синофарм“.

Сертификатите треба да ја елиминираат потребата од дополнителни тестови или карантин по пристигнувањето во друга земја, сепак, сè уште е можно членка на ЕУ да наметне ограничувања доколку се наруши здравствената состојба во земјата или регионот од каде што дошол патникот.

Во тој случај, земјата во која дошол треба да ги информира ЕК и друга европска земја, доколку е можно 48 часа пред да стапат на сила ограничувањата.

Информации за условите поставени од одделни земји може да се најдат на Reopen.europa.eu.

Еуроњуз известува дека Португалија, Шпанија и Германија најавија нови ограничувања за патување во обид да се ограничи ширењето на делтата. Германија во вторникот започна со спроведување на нови ограничувања на патниците од Португалија и Русија, што вклучува двонеделен карантин.

Португалија, во која делтата стана доминантен вид - сега е на германската листа на ризични земји, што практично значи дека сите записи од таа земја се забранети. Ослободени се само германски граѓани и жители, кои мора да бидат во карантин две недели кога се враќаат во Германија, наведува „Јутарњи лист“. Оваа одлука на Германија го налути Брисел, а еврокомесарот за правда, Дидие Риндерс рече дека Германија треба прво да се консултира со своите партнери.

Од друга страна, Португалија воведе мерки за невакцинирани Британци, кои од понеделник, 28 јуни, мора да подлежат на задолжителен двонеделен карантин. Велика Британија се најде во фокусот со оглед на растечкиот број на новоинфицирани делта соеви. Според новите правила, секој што патува на копно Португалија, без разлика дали е преку море, копно или воздух, мора да докаже дека е вакциниран или изолиран.

Оваа мерка уследи откако германската канцеларка Ангела Меркел минатата недела го критикуваше Лисабон затоа што им дозволи на британските туристи да влезат во земјата кон средината на мај и почетокот на јуни, додека делтата се движеше во островската земја.

Португалија стана првата европска земја што објави дека варијантата делта сега е доминантна на нејзината територија. Во последниве денови, Португалија објави најголем број нови инфекции од февруари досега. Во Лисабон е продолжено работното време на центрите за вакцинација, додека во јужниот регион Алгарве, омилен меѓу туристите, приватните часови за деца под 16 години се откажани најмалку 12 дена. Илјадници Британци го посетија Алгарве на почетокот на јуни кога на кратко им беше дозволено да патуваат во Португалија.

И Шпанија и Малта нагло ги зголемија ограничувањата за патниците од Велика Британија оваа недела, со што влезот е условен со целосна вакцинација.

Балеарските острови воведоа ограничувања на британските патници, иако Шпанија се спротивставува на повиците на Меркел за карантин на европско ниво. Од четврток, 1 јули, Британците кои ќе дојдат на островот ќе треба да докажат дека биле вакцинирани или да покажат негативен тест за PCR.

Епидемија избувна и на Мајорка по студентското патување на островите од континентална Шпанија. Тие се заклучени во своите хотели и официјални лица велат дека 800 случаи на инфекција низ целата земја се поврзани со епидемијата на Мајорка.

Франција минатата недела објави дека ја става Русија на својата „црвена листа“, која во моментов вклучува 21 земја под строги ограничувања на патувањето. Русија денес забележа рекорден број на смртни случаи од почетокот на пандемијата.

Некои земји кои веќе се во системот сега размислуваат повторно за заострување на мерките против ковид, поради брзото ширење на доминантниот вид. Меѓу нив е и Хрватска, чиј директор на Институтот за јавно здравје (ХЗЈЗ), Крунослав Чапак, најави враќање на построги мерки поради појавата на делта соеви, но и слаб одговор на вакцинацијата.

Во Австрија, владата одлучи да ги олесни епидемиолошките мерки од 1 јули, но Виена ги заостри мерките. Градоначалникот на австриската престолнина посочи дека пандемијата не поминува и рече дека Виена ќе применува епидемиолошки мерки се додека популацијата не биде целосно имунизирана.За разлика од остатокот на Австрија, Виена ќе прифати само негативни тестови направени во аптеки или тест станици. За да влезете во ресторани, базени, итн., За нив ќе биде потребен негативен тест или потврда на корона кај деца од шестгодишна возраст. Тој ќе инсистира по 22 јули на регистрација на гости во угостителски објекти.

Европските власти минатата недела предупредија дека делта дел може да има учество од дури 90 проценти меѓу новите случаи на инфекција во блокот до август. Видот моментално се шири во најмалку 85 земји низ светот, а се проценува дека е 40-60 проценти попренослив од алфа варијантата, односно сојот Кент, кој за прв пат е регистриран во Велика Британија.

Од денеска се укина роамингот за телефонски разговори, СМС пораки и интернет меѓу Северна Македонија, Србија, Црна Гора, Албанија, Косово и Босна и Херцеговина. Со тоа се заокружи примената на Договорот од Вториот дигитален самит од 2019 година меѓу шесте држави од Западен Балкан.

Првата фаза од спроведувањето на договорот почна во 2019 година, кога цената на роамингот беше намалена и за над 80 проценти, а од денеска стартува втората фаза и целосно укинување на роамингот.

Од Агенцијата за електронски комунукации (АЕК) за МИА изјавија дека се завршени сите чекори за разговори, пораки и пренос на податоци без тарифирање во роаминг.

Агенцијата за електронски комуникации донесе Одлука за утврдување на максималните цени на роаминг-услугите во јавни мобилни комуникациски мрежи на 25 јуни 2019 година. Со неа се предвидува значително намалување на малопродажните и големопродажните цени на роаминг услугите за корисниците на електронските комуникациски услугите во роаминг кои патуваат во петте земји на Западен Балкан – Србија, Црна Гора, Босна и Херцеговина, Албанија и Косово. Во меѓувреме, од 1 јули 2019 година заклучно со вчера, беше воведен преоден период во кој операторите за роаминг-услугите можеа да наплаќаат само одреден дополнителен надомест на националните електронски комуникациски малопродажни цени.

Почнувајќи од денескасе предвидува напуштање на дополнителното тарифирање за роаминг услугите, односно се воведуваат цени за роаминг услуги исти како цените на електронските комуникациски услуги на домашниот пазар (Roaming Like At Home). Тоа значи дека корисниците на роаминг-услугите во земјава нема да доплаќаат повисоки цени од домашните тарифни модели за користење на роаминг-услугите кога ќе патуваат во останатите пет земји потписнички на Спогодбата, без разлика дали станува случај за користење на интернет, говор или СМС. Влезниот повик во роаминг ќе се третира исто како и влезниот повик во домашниот пазар односно без дополнителен надомест за корисникот.

Донесените мерки придонесоа за намалување на цените за роаминг услугите во просек од 83 процент до 99 проценти уште во првата година од примената споредено со претходните цени на малопродажните роаминг услуги во земјите на Западен Балкан. Користењето на роаминг услуги под вакви поволности е регулирано со политики за фер користење и одржливост, пропишани од Агенцијата за електронски комуникации. Целта е да се отстранат можностите за залоупотреба, како и да се задржи одржливоста во финансиското работење на операторите.

Со Правилникот донесен од АЕК се уредени детални правила со кои треба да се обезбеди доследно спроведување на политиките за фер користење кои операторите може да ги применуваат врз потрошувачката на регулираните малопродажни роаминг услуги. Исто така, се уредуваат и детални правила за барањето на операторите кои обезбедуваат роаминг услугите да добијат одобрување за примена на дополнителен надомест за роамингот, со цел да се обезбеди одржливост на нивниот домашен модел на наплата. Се уредува и методологијата што Агенцијата треба да ја применува при процена дали операторот кој обезбедува роаминг услуги не е во можност да си ги поврати трошоците од обезбедувањето на регулираните роаминг услуги, како последица на што ќе се наруши одржливоста на неговиот домашен модел на наплата.

Според Одлуката на АЕК, од денеска операторите на јавни мобилни комуникациски мрежи во државава за роаминг услуги не можат да применуваат дополнителни надоместоци на домашните малопродажни цени за обезбедување регулирани малопродажни услуги во роаминг. Oператорите може да применуваат политики за фер користење во однос на трошењето на регулираните малопродажни услуги во роаминг со еднакви цени на домашните малопродажни цени со цел да се заштитат од злоупотреби и невообичаена употреба на регулираните малопродажни услуги во роаминг, во согласност со Правилникот за фер користење и одржливост.

Регионалниот договор за роаминг беше потпишан во април 2019 година во Белград во рамки на Вториот дигитален самит на земјите од Западен Балкан. Следен чекор се активности за укинување на цените во роаминг помеѓу земјите од Западен Балкан и Европската Унија. Од АЕК истакнуваат дека за такво нешто е потребна волја од Европската Унија за потпишување спогодба со нас и оти држава е подготвена.

Државава има потпишано одделни меморандуми за намалување на цените на роаминг услугите и со Грција и со Бугарија, но тие не се стапени во сила.

Собранието денеска ги изгласа измените на Законот за работните односи, а кои се однесуваат на пензионирањето кое влезе во процедура уште од почетокот на ноември минатата година. Ова решение остава можност жените да одат во пензија и со навршени 62 години возраст, согласно Законот за пензиско и инвалидско осигурување.

Измените овозможуваат продолжување на работниот однос до 67 години, но под строго дефинирани критериуми и постапка и само за дефицитарните кадри во здравството , во високото образование и научно истражувачката дејност.

Законот ќе почне да се применува од 30 јуни 2022 година.

Измените на Законот кои беа предизборно ветување на владејачката коалиција, беа поднесени во Собранието во ноември лани. Според анализите на Министерството за труд и социјална политика, до крајот на годинава возрасната граница за пензионирање со 64 години ќе ја достигнат околу 6.000 лица. Но, дел од нив веќе поднеле барање согласно актуелното законско решение до крајот на 31 август за продолжување на работниот век и после наполнување 64 години, а кој се однесува на 2021 година.

Советот на Народната банка одржа редовна седница на која беше усвоен Извештајот за ризиците во банкарскиот систем во првиот квартал од 2021 година.

Во Извештајот се потенцира дека банкарскиот систем продолжи да работи во услови на сè уште висока неизвесност поради пандемијата, потврдувајќи ја својата подготвеност да одговори на ризиците со кои е соочен и истовремено да обезбеди натамошна кредитна поддршка за економијата, соопшти централната банка.

На 31.3.2021 година, стапката на адекватност на капиталот изнесуваше 16,8 отсто, што е мало подобрување во споредба со крајот на 2020 година. Растот на сопствените средства, пред сè како резултат на реинвестираните добивки, имаше најголем придонес за зголемувањето на стапката на адекватност на капиталот.

Во првиот квартал од 2021 година, во услови на понатамошен раст на ликвидните средства на македонскиот банкарски систем, показателите за ликвидноста се задржаа на стабилно и задоволително ниво. Следствено, поголемиот дел од показателите преку кои се следи и се оценува ликвидноста забележаа подобрување.

Во однос на кредитниот ризик, во првиот квартал на 2021 година стапката на нефункционални кредити има минимално зголемување и изнесува 3,5 отсто. Оваа промена главно е одраз на кредитите на домаќинствата, додека нефункционалните корпоративни кредити останаа речиси непроменети. Покриеноста на нефункционалните кредити со исправка на вредноста е на ниво од 69,7 отсто, коешто останува солидно.

Според податоците објавени во Извештајот, домашниот банкарски систем продолжува со профитабилно работење, што е особено значајно за одржување на капиталната позиција на банките, односно за нивната стабилност и отпорност.

На седницата, Советот ја разгледа и Годишната информација за плаќањата во 2020 година. Податоците презентирани во Информацијата потврдуваат дека појавата на пандемијата ги забрза процесите на дигитализација на плаќањата. Каналите за дигитално извршување на плаќањата во 2020 година станаа сè позначајни, а особено електронското иницирање на кредитните трансфери и користењето на електронската трговија. Вкупниот број плаќања извршени во 2020 година забележа годишен раст од 10,2%, при зголемување од 15,6% на бројот на плаќањата извршени со платежни картички. Од друга страна, бројот на кредитни трансфери се намали на годишна основа за 3,6%. Ваквите движења придонесоа за натамошен раст на учеството на платежните картички (6,2 п.п.), коешто достигна 56,2% во вкупните плаќања.

Под влијание на корона-кризата,  во 2020 година граѓаните сè почесто гo користеле електронското банкарство за вршење на плаќањата, што придонесува кон значителен годишен раст на бројот на електронски иницираните кредитни трансфери од 31,3%, во услови на значително годишно намалување на бројот на кредитни трансфери иницирани на хартија од 17,8%.

Според платежната статистика, во 2020 година е забележан постојан раст на плаќањата со платежни картички за купување производи и услуги. Растот на плаќањата во трговијата со платежни картички издадени од домашни издавачи на уреди лоцирани во земјата  во 2020 година беше силен и изнесуваше 25,9%. Притоа, раст од 21% е забележан кај бројот на трансакции на физичките места на продажба, но впечатлив годишен раст од 2.2 пати е забележан кај плаќањата со картички на интернет.