На само 20 дена пред истекот на законската обврска на работодавачите да исплатат К15, работничките здруженија со се погласни реакции за манипулациите што ги прават некои газди за да се „спасат“ од обврската за регресот.

„Ова сега е експлоатација, неевидентирана и неплатена во најголем број од фирмите. Зголемен обем на работа е нешто најглупаво и манипулативно што може да се измисли и стави во закон. Кој одредува колку е зголемен обемот на работа, газдата? Нив се им е малку. И да се направи статистика , ако толку им е зголемен обемот на работа, да си вработат луѓе, а не еден да им работи за четворица“, напиша Кристина Ампева од „Гласен текстилец“ на својот фејсбук профил. 

Таа за Фактор вели дека и во сегашниот Закон за работни односи и колективниот договор за приватниот сектор од областа на стопанството, стои и е определено во кои случаи работодавачот може да наложи прекувремена работа. 

„Обично во овој сектор каде работиме ние, работодавачите пријавуваат прекувремена работа поради зголемен обем на работа. Меѓутоа, често пати ниту пријавуваат, ниту ги евидентираат тие прекувремени часови, што значи не ги ни плаќаат. Инаку, не смеат да изнесуваат повеќе од 190 часа годишно. Значи тие имаат зголемен обем на работа, а на крајот на годината пријавуваат загуба за да не исплатат К15“, ја објаснува Ампева манипулацијата.

Според неа, ова се прашања кои лебдат во воздух и никој не се чувствува повикан да одговори. 

„Работниците и работничките се сведоци дека газдите живеат на висока нога, купуваат џипови пред крајот на годината, а исплаќаат К15 во износ од 2.000 или 3.000 денари“, нагласува Ампева.

Проблемот, според неа, произлегува што во колективниот договор стои дека фирмите кои имале економско финансиски потешкотии, можат да исплатат помала сума за регрес за годишен одмор. Но, која е помалата сума, не е прецизирано.

„Кај работодавачите кај кои настанале потешкотии во работењето, ценејќи ја економско – финансиската состојба на работодавачот, по задолжителна предходна консултација со синдикатот на ниво на гранка односно оддел, со спогодба потпишана од работодавачот и репрезентативната синдикална организација може да се утврди регрес за годишен одмор во помал износ од износот утврден со овој колективен договор. Кај работодавачите во кои нема формирано синдикат спогодбата се потпишува со избран претставник од работниците“, вели Ампева. 

Таа нагласува дека работничките здруженија и синдикати овој проблем го гледале со години, но на него не можеле да делуваат. 

„Е сега, Упрацата за јавни приходи треба да даде одговор како тоа фирмите пријавуваат загуба, а купуваат џипови“, вели Ампева од „Гласен текстилец“.

Граѓаните можат да добијат и до 20.830 евра субвенција преку проектот „Купи куќа, купи стан“. Со новите модели, проектот ги таргетира и младите и повозрасните граѓани, и оние кои се во брак и оние кои не се. Сите граѓани кои сакаат да аплицираат за проектот можат на едно место да се информираат и од Министерството за финансии и од банките и од градежните компани на саемот „Купи куќа,купи стан“ кој се одржува до недела во Скопје Сити Мол, истакна министерката за финансии Нина Ангеловска посетувајќи ги изложувачите на саемот.

Секој заслужува да има сопствен дом, а преку проектот „Купи куќа, купи стан“ и субвенционирање на станбениот кредит, државата дава поддршка тогаш кога е најпотребно - на почетокот.„Купи куќа, купи стан“ од годинава има значително подобри услови, кои сакавме да им ги претставиме на граѓаните.Најважно, намалена е каматната стапка на проектот на 2,9% за првите три години и на 3,9% за четвртата и петтата година. Ова се меѓу најповолните услови во моментот на пазарот. Само по овој основ граѓаните заштедуваат 1.300 евра на камати. Концептот е разработен со повеќе модели за купување на стан или куќа, за млади, но и за повозрасни граѓани, за да навистина има широк опфат и да ги таргетира сите оние граѓани на кои навистина им е потребна поддршка за да дојдат до сопствен дом.- рече Ангеловска.

Од Македонската банкарска асоцијација, од каде 8 банки-членки се дел од проектот „Купи куќа, купи стан“ истакнаа дека ги поздравуваат новите услови за проектот и новите каматни стапки, кои заедно со субвенциите од државата го прават проектот атрактивен.

-На пример, кај новиот модел „Купи стан за млади“ за клиенти со возраст до 35 години со новите каматни стапки и субвенција од 70% од ратата за првите 5 години што ја дава државата за станбен кредит од 50.000 евра со рок на отплата од 30 години, бенефитот за клиентот на кракј на периодот на отплатата е како да земал станбен кредит со 0,5% фиксна каматна стапка за првите 5 години. Во оваа ера кога милениумците копнеат по самостојност и независност ова е извонредна можност за исполнување на нивната желба – рече Милена Перчинкова, извршен секретар на Македонската банкарска асоцијација.

Од Градежната комора при сојузот на Стопански комори нагласија дека го поддржуваат проектот уште од самиот почеток и дека овој проект е поддршка за градежништвото. 

Од почеток на проектот Комората го поддржува и учествува во работењето на проектот. На барање на Градежната комора кое беше адресирано до Министерството за финансии со цел да продолжи повластаената стапка за ДДВ за нови станови наидовме на разбирање од страна на Министерството за финансии и Владата и продолжен е до 31 декември до 2023. Тоа е една од поволностите која ги интересира граѓаните – рече Ивица Јакимовски претседател на Градежната комора при Сојуз на стопански комори.

Проектот „Купи куќа, купи стан“ предвидува повеќе нови модели кои имаат поволни услови за младите до 35 години, но и за граѓаните со возраст над 35 години. Преку моделот „Купи стан за млади“ за граѓани до 35 години, државата субвенционира 70% од месечната рата од кредитот во рок од 5 години или 70% од учеството, а субвенцијата која може да се добие преку овој модел е и до 12.000 евра. За младите има и модел „Купи куќа за млади“ каде се субвенционира 100% од учеството за кредит или 11 години се субвенционира ратата и тоа 60% првите три години, 50% следните пет години и 40% следните три години. Максималната субвенција која може да се добие преку овој модел е 20.830 евра, која е и најголемата субвенција која се нуди преку овој проект.

За граѓаните над 35 години има модели како „Купи куќа за над 35 години“ каде државата субвенционира 80% за учеството за куќа, или 80% од ратата во првите 5 години. Максималната субвенција која може да се добие преку овој модел е 13.600 евра.Има модели и со кои се поддржува надградба или доградба на куќа. Концептот е разработен, за да навистина има широк опфат и да ги таргетира сите оние граѓани на кои навистина им е потребна поддршка за да дојдат до сопствен дом.

Уште една новина е дека за секое новородено или посвоено дете во првите десет години од користење на кредитот се предвидува дополнителна едногодишна субвенција од 30% од ратата. Оваа мерка е во насока на поттикнување на наталитетот во земјава.

Идната година просечната пензија ќе достигне до 15.500 денари. Министерката за труд и социјала Мила Царовска неодамна изјави дека од идниот месец сите пензии во државата се зголемуваат за 700 денари, коишто ќе влезат во основицата на пензијата. До крајот на годината пензиите ќе се усогласат за уште 160 до 200 денари што значи дека во 2020 година пензиите ќе пораснат за околу 900 денари. „Со ова покачување во 2020 година просечната пензија ќе изнесува околу 15.500 денари, или за три години просечната пензија ќе се зголеми за вкупно 1.746 денари“, рече Царовска.

Според претседателката на Сојузот на здрженија на пензионери Станка Трајкова, зголемена пензија ќе добијат над 320 илјади пензионери. 

Просечната пензија со последното покачување годинава во септември изнесуваше 14.598 денари, а во 2016 година 13.754 денари.

Но, во земјава има и пензионери со многу ниски примања. Во Македонија минималната пензија е со закон утврдена, и таа не смее да биде пониска од близу 9.000 денари, или прецизно - 8.971 денар. Толку била најниската исплатена пензија во октомври оваа година. Или, изразено во евра, значи дека македонската минимална пензија е 146 евра. 

„Најнискиот износ на старосна пензија е дефиниран во член 37 од Законот за пензиско и инвалидско осигурување. Износот на пензија зависи од периодот кога е остварено правото на пензија, и должината на пензискиот стаж. Постојат девет групи на минимални пензии и најнискиот износ на старосна пензија во октомври 2019 година изнесува 8.971 денар“, велат од Министерството за труд и социјална политика. 

Ова, како што објаснуваат од ресорот за труд и социјала, значи дека државата гарантира дека во земјава нема да има пензионер што ќе зема пензија пониска од овој износ, 8.971 денар. Или, дури и ако одредени пензионери, според пресметките, би требало да имаат пензија од, на пример, 5.000 денари, тие нема да го добиваат тој износ, туку оваа загарантирана минимална пензија. 

Од Министерството за труд за Фактор велат дека работат на анализи за утврдување на едно ново ниво на минимална пензија.

Она што е сепак загрижувачки, е што огромен број пензионери во земјава, или дури 44 отсто од нив, земаат пензија меѓу 8.971 и 12.000 денари. Ако во земјава има 321.000 пензионери, тоа значи дека дури 141.240 приматели на пензија практично го поминуваат месецот со износи меѓу 9 и 12 илјади денари.

Почнувајќи од јануари идната година, со оглед што пензиите се зголемуваат линеарно за сите пензионери за по 700 денари, и минималната пензија ќе порасне на 9.671 денар, или таа ќе биде на ниво од 157 евра. Плус, согласно индексацијата со трошоците на живот, пензионерите ќе добијат дополнителни меѓу 160 и 200 денари зголемување на пензиите.

Каде и да е, К 15 треба да легне на сметките на вработените во приватниот сектор. Газдите ги прават финалните пресметки - ќе ги почестат ли вработените со минималниот или со максималниот износ на регресот за годишен одмор.

А сумите се следниве, работодавачите мора најмалку да исплатат 10.170, но ако се повеликодушни можат да дадат и најмногу 14.920 денари. Согласно законските прописи, К 15 се пресметува минумум 40 проценти од просечната нето плата во последните три месеци, или максимум 40 отсто од исплатената  бруто платата .  

Какви казни ризикува газдата ако не го исплати регресот, или ако го плати но потоа ги бара назад парите од работникот, веќе е познато. Санкцијата е огромни 4.000 евра, но има и пострашна казна - затвор до една година. 

Владините функционери постојано апелираат до работниците да си ги бараат своите права, а газдите што ќе ја избегнуваат обврската, да бидат пријавени. 

А во кои случаи не ви следува регрес?

Исплата на к-15 не треба да очекувате доколку е исполнет еден од следните услови:

1. Вработен сте во некоја јавна институција, односно во јавниот сектор. Вработените во јавните институции се уште немаат право на к-15 бидејќи со нивниот Колективен договор од 2010 тоа не е пропишано.

2. Имате стаж во фирмата кој не е подолг од шест месеци со што автоматски не ви следува исплата на регрес за годишен одмор. К-15 се исплаќа само на работниците кои се пријавени кај ист работодавач најмалку шест месеци

3. Доколку работите кај еден ист работодавач подолг период од шест месеци меѓутоа имате прекин во работниот стаж.