Гејминг индустријата или индустријата за видеоигри е сé почесто актуелна тема која има голем потенцијал и е во експанзија. Додека гејмингот за некои претставува хоби, за други е професија која како и секоја друга работа бара посветеност, но ветува и многу забава.

За нејзиното искуство во оваа област, но секако и предизвиците, разговараме со Гордана Ристова која по завршување на академијата за 3Д дизјан на видеоигри во Seavus Едукативниот и Развоен Центар се вработи како 3D Unity Developer во „Pickatale“.

Гордана, Вие имате навистина исклучителна животна приказна вредна за споделување. Како дознавте за Академијата за 3Д дизајн на видеоигри при Сеавус Едукативен и Развоен Центар? Што Ве мотивираше да се запишете на истата?

Со досегашното искуство како инженер - дизајнер за внатрешно уредување и употребата на графичките софтвери барав можност за мое надградување. Најпрво, барав курсеви исклучиво од мојата област, но почнав да разгледувам и надвор од  „моите граници“. Ги разгледав понудите кои се однесуваа на останатите курсеви и академии, но сепак 3D Game Designer најмногу ме привлекуваше. Со годишната програма следуваше сериозен пакет кој опфаќаше предмети за изучување на 2D и 3D софтвери (Maya, Photoshop, Unity и сл.) како и теоретски предмети за изучување на гејмингот. Предизвикот да се стекнам со нови знаења за кои сметав дека ми се блиски и дека во иднина можат да ми користат во областа во која работам, беa голем мотив за да се запишам на академијата.

Сте превзеле храбар чекор и сте решиле да се преквалификувате – да започнете нова кариера. Имавте ли некакво предзнаење во дизајнирање на видеоигри и како решивте да започнете кариера во една релативно несекојдневна професија за нашиот пазар во Македонија?

Немав никакво предзнаење, сите информации што ги имав за гејмингот стекнати пред да се запишам на академијата, беа резултат од моето интернет пребарување и следење на светските трендови од таа област.

Со започнувањето на академијата и со увидот на можностите кои се пред мене, веќе бев сигурна дека тоа е тоа што во иднина сакам да го работам.

Какво е Вашето искуство околу програмата од академијата? Што изучувавте и на какви проекти работевте?

Моето лично искуство го оценувам повеќе од позитивно и реално ги надмина моите очекувања. Програмата е одлично концепирана со многу добар баланс помеѓу теорија и пракса. Покрај изучувањето на софтверите кои се скелетот на академијата, во добар дел се изучува теоријата на гејмингот кои според мене е духот на оваа академија. Преку предавањата сфатив дека се отвараат безброј можости за креација и развој. Многу често во академијата имавме интерни работилници кои беа одлична можност да го примениме нашето дотогашно знаење, но и да разговараме и размениме искуства со лица кои веќе имаат богато искуство во креирањето игри. Покрај овие интерни работилници имавме можност да учествуваме како тим и на државни па и на меѓународни гејм натпревари и работилници меѓу кои можам да ги посочам како поважни Game Jam и Global Game Jam.  Во склоп на академијата потребно беше да се завршат три проекти за три различни типа на игри по кои се врши оценување како за начинот на работа така и за целокупниот продукт. Овие проекти ќе ги претставиме на завршаната изложба на 20  септември во „Јавна Соба“.
Академијата за 3Д дизјан на видеоигри ја завршивте во јуни оваа година и веднаш потоа се вработивте во компанијата „Pickatale“. Дали е лесно да се пронајде работа со оваа професија кај нас? Со какви предизвици се соочувате на работното место?

Во Македонија постојат неколку компании кај кои главна или споредна дејност е гејмингот, исто така постојат компании кои не произведуваат игри, но имаат побарувања од профил со слични познавања. Со оглед на тоа дека засега е многу мал бројот на образовани и компетентни кадри за оваа професија, произлегува дека сме доста конкуретни и барани како на нашиот пазар така и надвор од Република Македонија 😊.

Моментално во Pickatale работам на позиција 3D Unity Developer и во тек е многу интересен проект за едукативни игри. Главен предизвик ми е кодирањето, секој ден учам нови методи, нови начини и нови пристапи за реализација на одредена цел. Unity е софтвер за кој нема граници. 😊

Што би им препорачале на сите оние кои сакаат, а можеби се двоумат да превземат ваков чекор?

Моја препорака до сите кои се пред самата крстосница на нивните кариери е да се фокусираат на тоа што навистина сакаат да го работат, да инвестираат во себе и да издржат сѐ додека не ја остварат зацртаната цел. Сепак мора да признаеме дека не секогаш е лесен патот до остварување на тоа што навистина го сакаме. Таков е и мојот пример – како мајка на три деца и со постојана работа во студио за внатрешно уредување решив да започнам нова кариера и тоа во професија која и не е толку прочуена кај нас. Во одреден период од студиите паралелно и работев, но бев решена да ја остварам мојата цел и да го работам тоа што навистина го сакам.

За самиот крај, дали сте гејмерка и која е Вашата омилена игра? J

Па, можам да кажам дека сум гејмерка 😊, отсекогаш слободното време ми било исполнето со игрици. Поради краткото слободно време повеќе сум ориентирана на минималистички игри кои се играат на таблет или телефон.  

Омилена игра ми е Kingdom Rush.

Мобилните телефони секој ден стануваат се поголема пречка за наставниот процес. Поради неконтролирано користење на телефоните често пати доаѓа и до тепачки и навреди меѓу учениците. Ова го потврдуваат директори на училишта и ученици чии врсници биле вмешани во тепачки.

Ги земаат телефоните во училиште, а потоа се тепаат, ова не е добро за учениците. Особено момчињата минатата година имаа многу проблеми. Се караа, навредуваа, потоа дошле тука и се тепаа, вели една ученичка.

Прашани од Алсат-М, учениците од основно и средно образование се поделени околу тоа дали телефоните треба да бидат дозволени во училиште.

„Може да се земе во училиште, но не и да се користи. Зошто треба да се земе во училиште? Може да ни е потребен за итни случаи, на пример, некој кој е далеку.“

Некои училишта воведоа забрана за користење на телефони во текот на часовите. Во О У „Адем Јашари“ во Чаир оваа иницијатива е поздравена, а во гимназијата „Јосип Броз Тито“ се подготвуваат идеи за тоа како би изгледале рафтовите за чување на телефоните, велат дел од учениците.

„Донесена е одлука, освен учениците кои нема да можат да користат телефони на часови, тоа да важи и за наставниците, кои исто така нема да ги користат телефоните на часови. Ова на почетокот е дочекано добро, треба да бидеме сите во еден збор и да го почитуваме докрај. Проблем е на 400 телефони да им најдеме место за да ги чуваме, добро е секој да го носи во ташна“, вели Халил Палоши, директор на О.У “Адем Јашари“-Чаир.

Од МОН велат дека се отворени и ја поздравуваат секоја иницијатива, идеја или предлог во насока на подобрување на квалитетот на наставата. За разлика од Македонија, во Албанија почнувајќи од ова година во училиштата е воведена забрана за користење телефони и предвидени се казнени мерки за непочитување на правилото и за учениците и за наставниците. Пред извесно време ваква пракса беше воведена и во Франција.

Практиканството ќе се уредува со закон. Надлежните уверуаат со тоа младите до 29 години кои ќе одат на пракса во фирмите да бидат заштитени од било кавки злоупотреби.

Максималниот ангажман ќе може да биде 6 месеци, а за тоа практикантите ќе добиваат и паричен надоместок.

За ангажман до 3 месеци тој ќе изнесува по 5.000 денари, ако останат и наредните три ќе добиваат по 12.000 денари.

Од бизнис секторот тврдат дека средствата кои ќе ги обезбедат за паричен надоместок за практикантите нема да прествауваат финансиски товар за фирмите.

Според надлежните како и во светото така и во Македонија практиканството дало добри резултати, само што кај нас не било регулирано со закон. Од 2017 од вкупно 900 млади лица кои биле вклучени во програмата за пракса заклучно со 30 јуни годинава вработени се 50 отсто од нив или 445 лица.

Инаку и со другите законски измени се намалува границата за пензионирање на уште една професија.

Наместо на 58, рударите ќе може да се пензионираат на 50 години. Со измените на Законот за пензиско и инвалидско осигирување, на рударите кои работат во подземен коп за пензионирање ќе им биде доволен и работен стаж од 35 години за жени, односно 40 за мажи, а за секоја година ќе биде пресметуван бенефициран стаж.

“Пропорционално се намалува и времето поминато на работа со бенефициран стаж. До сега тие требаше да акумулираат неколку години за да го остварат бенефицираниот стаж на пример 12 или 18 години. Сега за секоја година се пресметува бенефициран стаж и така побргу ќе навршат 40 години бенефициран стаж и ќе може да заминат во пензија”, вели Мила Царовска, министерка за труд и социјална политика.

Новите законски измени во текот на следните две години ќе овозможат околу 100 рудари да заминат во пензија.

Во Република Македонија, рударството е многу значајно индустриско производство и како сектор учествува со 8,31% во индустриското производство, а во рударскиот сектор се вработени околу 10.000 лица.

За увид во листата на сите други професии за кои важи бенефициран стаж, кликнете тука.

Што содржат најновите измени на Законот за работни односи?

Со новите измени на Законот за работни односи се воведуваат повеќе новини кои директно се однесуваат на договорот за вработување, годишниот одмор на работниците, исплатата на приправниците, пробната работа, испратнината…

Со членот 1 се доуредува прашањето со кое се проширува забраната за дискриминација на работниците вработени на определено време – забраната да не се однесува само на условите за вработување туку и на останатите права и обврски кои произлегуваат од работниот однос.

Во членот 2 се пропишува дополнителна заштита за дете под 15-годишна возраст или дете кое не завршило задолжително образование во смисла истото да може да учествува во активности кои со закон е утврдено дека може да ги извршува, не подолго од 2 часа дневно, односно не подолго од 12 часа неделно, а за време на училишен распуст не подолго од 6 часа дневно, односно не подолго од 30 часа неделно, при што задолжително треба да му се обезбедат две непрекинати работни недели на одмор.

Со членот 3 се намалува времетраењето на рокот за пријавување на јавниот огласод 5 работни дена на 3 работни дена.

Членот 4 предвидува обврзувачка содржина на договорот за вработување, со што работниците со потпишување на договорот точно ќе ги знаат правата и обврските во согласност со договорот за вработување.

Со членот 5 се намалува периодот на пробна работа од 6 на 4 месеци.

Со членот 6 се допрецизира причината кога работодавачот мора да го предупреди работникот во постапка пред откажување на договорот за вработување, односно при постоење на лична причина на страна на работникот.

Со членот 7, со кој се дополнува членот 76, се дава правен основ престанокот на работниот однос од деловни причини да се врши врз основа на критериуми утврдени со колективен договор и критериуми за заштита на инвалидни лица, самохрани родители и родители на деца со посебни потреби.

Со членот 8 се врши утврдување на рокот во кој работникот треба да го подобри своето работење (15 дена) од приемот на писменото предупредување дадено од страна на работодавачот. Со ова се воведува разумен рок со цел да се избегнат злоупотребите од страна на работодавачите отказот да го даваат набрзо/непосредно по дадено предупредување.

Со членот 9 се врши прецизирање во членот 88, кој ги уредува минималните отказни рокови, при што во случај на откажување на договорот за вработување од страна на работникот, отказниот рок е еден месец, но само во случаи по писмено предупредување и ако не настанала некоја од причините предвидена со членот 100 (необезбедување на работа повеќе од 3 месеци, исплаќање на намалена плата најмалку 3 месеци, необезбедување на заштита при работа на работникот откако ја побарал и сл.).

Во членот 10 се изедначуваат роковите за застареност на отказот на договорот за вработување поради причини на вина на страна на работникот со рокот на застареност од лични причини.

Со членот 11 се дополнува членот 96 со одредби со кои се обезбедува заштита од злоупотреба од страна на работодавачот при отказ на договорот од деловни причини, како и дополнителна заштита на работникот на кој му престанал договорот за вработување од деловни причини со давање на приоритет за вработување при потреба за вршење на истите работи.

Со членот 12 се менува членот 97, со кој се регулира исплатата на испратнината во случај на откажување на договорот за вработување од деловни причини, при што висината на испратнината се зголемува од 12,5 % до 25 % во зависност од годините поминати во работен однос.

Со членот 13 се менува ставот 3 од членот 104, со кој се прецизира рокот за поднесување на писмена изјава за продолжување на договорот за вработување.

Со членот 14 се врши измена на членот 114, односно се зголемува процентот на минималниот износ на плата за приправник од 40 % на 70 %.

Со дополнувањето на членот 128 се допрецизира значењето на терминот соодветна храна за работник кој работи ноќно време, преку утврдување на надоместок на трошоци за исхрана во висина од 20 % од просечната нето-плата по работник исплатена во Република Македонија во претходната година, и тоа само за деновите кога работникот работи ноќе (член 15). Со истиот член се прецизира дека работникот не може да се распореди на ноќна работа доколку нема јавен превоз, а работодавачот не обезбедува услови за превоз до и од работа.

Со членот 16 и со бришењето на ставот 3 од членот 138 се овозможува еднаквост на правото на користење на годишен одмор на работниците кои работат шест дена во неделата со работниците кои работат пет дена во неделата.

Со членот 17 се надминува неусогласеноста на ставот 3 од членот 141 со ставот 2 од истиот член во поглед на времетраењето на делот на годишниот одмор кој треба да биде искористен во текот на календарската година за која се дава одморот.

Професорите во Финска имаат автономија и треба сами да смислат наставен план, а во Словачка треба да ги научат децата да ја сакаат природата, па така минуваат по една седмица надвор од градот и учат работи за околината.

Професијата наставник е една од најодговорните во светот, а треба да биде и една од најпочитуваните.

Иако целта на сите им е да го пренесат знаењето на помладите, работниот ден на наставниците во секоја земја е различен, па така во Јапонија тие работат по 54 часа неделно, додека во Франција само 18.

Какви се платите на наставниците во државите низ светот:
Луксембург – 10.000 евра

На наставниците се гледа како на интелектуална елита. Тие често студираат надвор и вложуваат многу во својата себенадградба. Во едно одделение не смее да има повеќе од 15 деца.

Германија – 6.000 евра

Ова е ценета професија во Германија. На децата им се дава многу малку домашни задачи, затоа што Германците веруваат дека ако децата седат долго во училиште, потоа треба да имаат слободно време за игра и забава.

Канада – 5.500 евра

Наставниците се авторитет и се ценат таму. Тие постојано се дообразуваат, а неделно работат по просечно 45 часа.

Јапонија – 5.250 евра

Во Јапонија покрај за образование, наставниците се должни на децата да им ги пренесат и традиционалните јапонски вредности и постојано се под будното око на јавноста. Јапонските наставници работат по дури 54 часа неделно.

Финска – 3.900 евра

Финските наставници имаат комплетна автономија и тие си подготвуваат наставен план независно еден од друг. Дури се во позиција да им помагаат на децата и да ги насочат при изборот на идната професија. Работат по 32 часа неделно и даваат малку домашни задачи.

Франција – 2.200 евра

Во Франција наставниците се во високата средна класа. По 6 години работа во едно училиште тие може да земат одмор од 1 година и да го задржат работното место. Има инспектори кои го проверуваат нивниот напредок и одредуваат на кое од 12-те нивоа се.

Словачка – 700 евра

Платите на наставниците во Словачка се дури под просекот за оваа држава и статусот на професијата во општеството не е на нивото на кое треба да биде. Инаку, таму се практикува 1 седмица напуштање на училиштето и минување време во природа, каде децата ја набљудуваат околината и учат работи за неа.

Кенија – 450 евра

Платите на наставниците во Кенија се меѓу највисоките во Африка, но и покрај тоа во училиштата има недостиг од наставници. Има само по 4 во едно училиште и предаваат по повеќе предмети наеднаш.

Македонија – околу 340 евра

Платите на наставниците во Македонија варираат во зависност од фондот на часови кои го имаат, но се движат околу 21.000 денари и не се на нивото на кое треба да бидат. Професијата не е доволно ценета и наставниците треба да имаат повеќе автономија за креативно организирање на наставата.